اشعار ممتاز احتشامی در «جاده گل سرخ» منتشر شد
محمدعلی مجاهدی دبیر دائمی شعر و ادبیات آیینی در مقدمه کتاب جاده گل سرخ با اشاره به فراز و نشیب های شعر آیینی در پیشینه شعر فارسی نوشت: تردیدی نیست که بیش از ۷۰ درصد از آثار منظومی که در حافظه تاریخی زبان فارسی ثبت شده، صبغه دینی و سبقه اسلامی دارند و قلمرو موضوعی شعر آیینی با هیچ نوع شعر دیگری در زبان فارسی قابل مقایسه نیست. متاسفانه برخی از منتقدان، حوزه موضوعی شعر آیینی را به دو مقوله مناقبی و ماتمی محدود می سازند و فقط از شعر ولایی به عنوان شعر آیینی یاد می‌کنند و گویا از واقعیات مطرح در گستره موضوعی شعر آیینی در زبان فارسی اطلاع ندارند.
وی افزود: شعر ولایی یک قطعه از مجموعه گسترده شعر آیینی به شمار می‌رود و از شعر توحیدی و شعر حکمی و شعر عرفانی و اخلاقی تا شعر جهاد و دفاع و شهادت از دیگر قطعات این مجموعه هستند و کلیدواژه های خون نگار فرهنگ گران سنگ علوی و فاطمی و عاشورایی جز در قلمرو وسیع موضوعیِ شعر آیینی مجالی برای بروز و ظهور پیدا نمی کنند. اگر شعر فارسی کیان محتوایی خود را از قرآن و عترت نگرفته باشد، کدام منبع در خور استنادی را سراغ داریم که به عنوان خاستگاه معنوی شعر فارسی معرفی کنیم؟ (صفحه ۱۰)
درخشش شعر آیینی در دو دهه اخیر
این شاعر آیینی اضافه کرد: خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی نخل برومند شعر آیینی در قالب ساخت‌های موضوع خصوصا شعر ولایی و شعر مقاومت به گُل نشست و پویایی و شکوفایی آن، مشام جان اهل نظر را از رایحه جان بخش معارف ناب شیعی آکنده ساخت و خصوصاً در این دو دهه اخیر شاهد آفرینش آثار متین و وزینی بوده ایم که توسط سخنوران توانا و پیشکسوتان و نیز شعرای جوان و دردآشنا در اختیار شیفتگان فرهنگ و هنر اسلامی قرار گرفت و این بالندگی و گل افشانی نخل برومند شعر آیینی در این مقطع زمانی به اندازه ای چشمگیر بود که این دو دهه را به عنوان زمان درخشش شعر آیینی معاصر معرفی کردند.(صفحه ۱۱)
وی افزود: سهم پیش قراولان شعر آیینی در قلمرو زبان فارسی، در این بالندگی‌ها و درخشندگی ها سهم در خور تاملی بود و به برکت آثار باشکوه و همت نستوه این قلندران نام آشنا و غالباً مجهول القدر، شعر آیینی روزگار ما در مسیری قرار گرفت که از هنجارشکنی های رایج در میان شعرای غالباً جوان، آسیب کمتری ببیند و زبان معیار را با اقتضائاتی که دارد، از کژروی ها باز دارد. (همان)
مجاهدی ادامه داد: اگرچه در کنار این رویش های ستایش برانگیز، ریزش هایی نیز داشته‌ایم که گروهی از شاعرانِ هم زمان ما با نادیده گرفتن مولفه های الزامی و پرهیزی که در حوزه آسیب شناسی شعر آیینی مطرح است، آثار خود را در معرض آفت های بی شماری قرار دادند که ناشی از حضور گزافه ها و خرافه ها و مطالب غلوآمیز و موهن در اشعار آنان بود و با نادیده گرفتن خط قرمزها، و ورود در عرصه های خطیر کلامی و اعتقادی، آثار متفاوتی را ارائه کردند که انتقاد سخن شناسان را برانگیخت ولی به تدریج از هیمنه ها و کبکبه های کاذب به این جماعت به اصطلاح نواندیش و هنجارشکن کاست.(همان)
نمونه های شاخص و ممتاز اشعار ولایی احتشامی در جاده گل سرخ
وی با تجلیل از شاعر کتاب جاده گل سرخ نوشت: چهره‌های ماندگاری که در عرصه شعر آیینی روزگار ما خوش درخشیدند و با آفرینش آثاری فاخر و رنگین و دلنشین، نمونه های بدیع و نابی را در این حوزه موضوعی در معرض دید و داوری اهل شعر و ادب قرار دادند، استاد ارجمند، شاعر گرانمایه و فرهیخته بلندپایه جناب آقای خسرو احتشامی هونه گانی بودند و این مجموعه شعری با عنوان زیبای جاده گل سرخ که حاوی نمونه های شاخص و ممتاز از اشعار ولایی ایشان است در شمار بهترین و موفق ترین مجموعه های شعر آیینی معاصر ارزیابی می شود. (صفحه ۱۲)
مجاهدی افزود: کیست که در عرصه شعر ولایی با شعر شورانگیز استاد در ستایش زهرای اطهر زندگی نکند و اوج شور و شعور و حماسه را در بیت بیت این اثر ماندگار از پشت پرده حریریِ اشک شوق به تماشا ننشیند؟ این سخنور نکته سنج، تار و پود واژه ها را چنان در هم آمیخته و طرحی چنان نو در شعر فاطمی در انداخته و قصری از بلور شعر را با دانه های ریز و درشت الماس چنان ساخته و پرداخته است که هر سخن شناسی را به اعجاب وا می دارد. (همان)
ویژگی های احتشامی در کلام مجاهدی
وی با ذکر نمونه هایی از اشعار شاخص این شاعر آیینی افزود: کدام درد آشنای مکتب عاشورایی را سراغ دارید که بیت بیت این چکامه پرشور نینوایی را در حماسه آفرینی های حضرت عباس، علمدار رشید کربلا را به خاطر نسپرده باشد و در زلال جاری واژه های روشن آن به تماشای جمال قرص ماهی ننشیند که خورشید عوالم وجود ستایشگران اوست؟(صفحه ۱۳)
دبیر شعر و ادبیات آیین اضافه کرد: احتشامی شاعری است که به لحاظ لطافت طبعی که دارد، با رنگ ها و زبان رنگ ها به خوبی آشناست و با تکرار آگاهانه واژه های رنگین در دلسروده های عاشورایی خود، حماسه های رنگارنگ و زیبایی را از صحنه های پرشور و خون نگار غروب عاشورا می آفریند. (همان)
سفارشی به شاعران و مداحان
وی در پایان مقدمه خود اینگونه به شاعران سفارش کرد: گفتنی ها در باب احتشامی این استاد مسلم سخن شناسان و سروده های ناب آیینی او فراوان است اما با بضاعت مزجاتی که داشتیم در این حریم قدسی قلم زدیم ولی حق مطلب را عزیزانی ادا خواهند کرد که پس از این، در این حوزه موضوعی ورود پیدا خواهند کرد. (صفحه ۱۶)
کتاب «جاده گل سرخ» از سوی انتشارات دل آرام در هزار نسخه در ۱۲۸ صفحه منتشر شده است. در این کتاب ۴۰ شعر از این شاعر آیینی منتشر شده که یکی از این اشعار به نام محتشم مزین شده و آمده است:
باران واژه های تو گل شد، گلاب شد
آیینه شد، چکید، غزل شد، کتاب شد
آتش شد و چراغ شد و آفتاب شد
بر آن زبان چه بود که یک شب خطاب شد
«خاموش محتشم که دل سنگ آب شد
بنیاد صبر و خانه طاقت خراب شد»
ای از حماسه تو سخن کرده سینه چاک
نقال غمگنانه ترین قصه روی خاک
از پرده خوانی تو همه روشنان هلاک
رفتی چنان ز خویش که گفتت ضمیر پاک
«خاموش محتشم که از این حرف سوزناک
مرغ هوا و ماهی دریا کباب شد»…
خسرو احتشامی هونه گانی متولد ۱۳۲۵ سمیرم است. او در خانواده‌ای اهل فرهنگ و ادب چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش و متوسطه را در اصفهان گذراند. وی بخشی از تحصیلات عالیه خود را در هندوستان و بقیه را در شهرستان اصفهان در مقطع کارشناسی در رشته تاریخ به پایان رساند.
احتشامی سرودن شعر را از دوران دبیرستان شروع کرد و تحت تأثیر آموزش‌های پدر بزرگ مادری خود بود که فردی شاعر و هنرمند به شمار می رفت. بیشتر فعالیت‌های احتشامی در زمینه شناخت شعر، پژوهش هنری و تحقیق ادبی بوده و به عنوان مدرس در دانشگاه شیخ بهایی اصفهان مشغول است.
وی از شاعران غزلسرا محسوب می‌شود که گاهی قصیده می‌گوید و در کنار آن در شعر نو نیز اشعاری سروده است. استفاده کارآمد و به هنگام از آرایه‌های لفظی و معنوی، آفرینش ترکیب‌های ناب و بدیع، خلق مضامین رنگین، نگاه تازه به آفاق شعر آیینی و غزل مرثیه‌های عاشورایی او قابل توجه است.
