ماجرای آفلاتوکسین در شیرهای پاستوریزه؛ از شایعه تا واقعیت
اظهارنظر جنجالی بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران مبنی بر آلوده بودن حدود ۳۳ درصد شیرهای پاستوریزه در کشور و اعلام آمار ۶۰ درصدی برای مرکز مازندران در تلویزیون موجی از نگرانی‌ها را به راه انداخت که مردم با پیام‌هایی به یکدیگر توصیه کردند که هرگز شیر نخورید. اما واقعیت چیست؟ آفلاتوکسین چیست و آیا واقعا شیرهای پاستوریزه بازار موجب سرطان کبد در ما می‌شود؟
آفلاتوکسین چیست؟
قارچ‌های آفلاتوکسین به طور گسترده در طبیعت رواج یافته است و مواد غذایی را برای انسان‌ها و حیوانات آلوده کرده و در نتیجه خطراتی برای سلامتی و حتی مرگ را در پی دارد. این قارچ‌های طبیعی می‌توانند سرطان‌زا باشند. گندم، جو و برنج نسبت به این قارچ مقاوم‌تر هستند.
آفلاتوکسین‌ها چه تأثیری در سلامت ما دارند؟
آفلاتوکسین‌ها می‌توانند منجر به مشکلات مختلف مربوط به سلامتی،از جمله بیماری کبدی،عفونت مکرر به علت سرکوب سیستم ایمنی بدن، سقط جنین و بیماری‌هایی در رابطه با ایمنی بدن و حتی مرگ شوند.
چرا نگران آفلاتوکسین و مایکوتوکسین هستید؟
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان غذا و کشاورزی (FAO) سازمان ملل متحد، ۲۵ درصد از محصولات جهان تحت تأثیر افلاتوکسین ها و مایکوتوکسین ها هستند. آفلاتوکسین و مایکوتوکسین را می توان در محصولات مزارع قبل از برداشت محصول پیدا کرد. آلودگی پس از برداشت می تواند در صورت تاخیر در خشک شدن محصول رخ دهد و همچنین رطوبت رسیدن به محصول می‌تواند عامل باشد. چه در محصولات خام و چه در محصولات فراوری‌شده این قارچ‌ها وجود دارند و بزرگ‌ترین نگرانی در محصول «ذرت» است. این خوراک آلوده به آفلاتوکسین در دامداری‌ها، منجر به محصولات آلوده لبنی می‌شود.
میزان مجاز آفلاتوکسین چقدر است؟
حداکثر میزان آفلاتوکسین‌ها در انواع آجیل، غلات، انجیر خشک و شیر در دامنه ۰.۵ تا ۱۵ میکروگرم بر کیلوگرم است. برای جلوگیری و کاهش خطر آفلاتوکسین‌ها در مواد غذایی و خوراکی، در کدکس بهداشت عمومی اقدامات پیشگیرانه مناسب ارائه شده است.
در این زمینه بخوانید:
باورهای غلطی درباره لبنیات که باید کنار بگذارید
۶ وضعیتی که شما را در معرض سرطان کبد قرار می‌دهد
کنترل آفلاتوکسین ممکن است؟
کنترل آفلاتوکسین‌ها قابل اجرا است. قبل از برداشت و بعد از برداشت قابلیت کنترل این سم وجود دارد. طولانی‌ترین و پایدارترین راه حل برای کنترل آلودگی آفلاتوکسین قبل از برداشت از طریق افزایش توانایی در برابر عفوت‌های قارچی و قارچ‌های مهاجم است. این کار می تواند از طریق اصلاح نباتات یا مهندسی ژنتیکی انجام شود. این فرایند پر زحمت و وقت‌گیر است. بنابراین استراتژی مداخله موثر، پایدار و قابل اجرا مورد نیاز است.
National Institutes of Health
چند نکته؛ آیا شیرهای فعلی آفلاتوکسین دارند و برای سلامتی خطر دارند؟
- آماری که در تلویزیون مطرح می‌شود به نقل از پژوهش تعدادی از دانشگاهیان مطرح شده است که رسمی نبوده و قابل استناد نیست. به گفته مقامات رسمی کشور میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی و لبنیات رو به کاهش است.
- اینکه امسال مقداری ذرت تراریخته و آلوده وارد کشور شده است صحت دارد اما اینکه بدانیم این میزان به دام‌ها خورانده شده و دقیقا در چه مناطق جغرافیایی صورت گرفته است ممکن نیست. آمادگی مدیر تضمین کیفیت شیر ایران بر تحقیق و پژوهش در مورد شیرهای موجود نیز بر این واقعیت صحه می‌گذارد که ادعای ناسالم بودن شیر ایران نادرست است.
- محصولات لبنی ایران صادر می‌شوند: بسیاری از محصولات لبنی ایران با استانداردهای جهانی به خارج از کشور صادر می‌شوند. همانطور که گفتیم، هیچ یک از مقامات به عدم وجود آفلاتوکسین اشاره نمی‌کنند اما روند آن را کاهشی دانستند و میزان موجود را بدون خطر دانستند.
- شیرها سالم هستند؛ از سبد غذایی حذف نکنید: میانگین این سم حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در لیتر در تمام شیرهای کشور است. میزان آفلاتوکسین موجود در شیر ایران با سخت‌گیرانه‌ترین کدکس که مربوط به اروپا است نیز مورد تأیید است. البته محصولات ایرانی ۳۰ الی ۴۰ نانوگرم بیشتر از محصولات اروپایی دارای آفلاتوکسین است که این میزان هر ساله رو به کاهش است. همچنین وضعیت سرطان کبد در ایران بیشتر مربوط به سیروز هپاتیت مزمن بوده است و سرطان ناشی از آفلاتوکسین بسیار نادر است.
منبع: National Library of Medicine، feedsources ،World Health Organization
