کارگران چه انتظاری از ایران پسا انقلابی دارند؟ / «مشارکت در سرنوشت» محصول محوری انقلاب است

به گزارش خبرنگار کا 118، با پیروزی انقلاب اسلامی، کارگران که در این واقعه نقشی پررنگ داشتند، در موقعیتی قرار گرفتند که خود از اولین مطالبه‌گران تحول و تغییر در وضعیت معیشتی، اقتصادی و سیاسی بودند. اینکه این بخش از جامعه چه انتظاراتی از تحول در ایران پس از انقلاب داشته است، موضوعی است که در جای خود قابل توجه و بررسی است؛ چه اینکه نقش جامعه کارگری نیز در این تحول به سوی موقعیت انقلابی نیز بسیار پررنگ بوده است.

کارگرانی که همراه با خانواده برای انقلاب چادر زدند

یکی از اصلی‌ترین گروه‌های جامعه که در ایران با موج انقلاب همراه شد، کارگران به ویژه در بخش‌های کلیدی مثل نفت، پالایشگاه و پتروشیمی، فولاد … با اعتصابات مختلف و سازمان یافته علیرغم فشارهای مختلف حکومت در همبستگی با مردم و در عین حال در بیان مطالبات صنفی خود، اقدام به اعتصاب کردند. 

البته پیش از آن نیز اعتراضات کارگری در دهه پنجاه وجود داشت اما سرکوب شدید کارگران و در برخی موارد گشودن رگبار گلوله به آن‌ها گزارش شده بود. برای مثال سرکوب خونین و مسلحانه تجمع کارگران جهان چیت که دو هزار کارگر آن به سمت وزارت کار حرکت کرده بودند، باعث شهادت بیش از ده نفر (به روایت گروه‌های سیاسی وقت بیش از بیست نفر) از کارگران شد.

در آن دوره تشکیل شوراهای مدیریت کارخانه‌ها توسط کارگران، افزایش رفاه کارگران و شعارهایی مثل سهیم شدن آنان در سود کارخانه‌ها (که شاه تنها شعار آن را داد) و تدوین یک قانون کار قوی که بتواند معیشت و امنیت شغلی و کرامت کارگر را حفظ کند، همه و همه از مطالبات کارگران در آن زمان بوده است؛ مطالباتی که برخی از آن‌ها محقق و با برخی از آن‌ها به مرور مخالفت صورت گرفت.

نقل کنندگان تاریخ شفاهی اعتصابات در جریان مبارزات شهریورماه ۱۳۵۷ می‌گویند: در نیمه شهریورماه کارگران پالایشگاه تهران واقع در جنوب محدوده تهران بزرگ اقدام در همبستگی با مردم و همچنین با مطالبه به تعویق افتاده افزایش مزد، اعتصاباتی را داشتند. بسیاری از آنان پس از چندماه‌عدم پاسخ مسئولان، با چادر زدن در نزدیکی پالایشگاه به همراه خانواده خود حضور یافته بودند. 

آن‌گونه که بازنشستگان کارگران پالایشگاه نفت تهران نقل می‌کنند، در روز هفدهم شهریور پس از تیراندازی گسترده به سمت مردم در میدان شهدای تهران (ژاله) که حدود یکصد نفر شهید در پی داشت، بخشی از ارتش با هدایت حراست نظامی پالایشگاه تهران در مقابل چادرهای کارگران اعتصابی مستقر شده و با ادوات زرهی (از جمله تانک و نفربر) تهدید می‌کند که مانند حادثه همین روز، به چادرها حمله خواهد کرد. این حادثه منجر به جمع آوری چادرهای کارگران اعتصابی و خانواده‌های آنان شد اما اعتصاب به صورت کامل ادامه داشت. 

در پاییز ۱۳۵۷ که در اثر اعتراض کارگران نفت در آبادان و مسجد سلیمان، و همچنین پالایشگاه‌های تهران و استان مرکزی سوخت به تهران نمی‌رسید، هیاتی به نمایندگی امام خمینی متشکل از مهدی بازرگان، اکبر هاشمی رفسنجانی و صادق قطب زاده با خودرویی در کنار کارگران اعتصابی حاضر شده و به گواه کارگران حاضر، از آنان می‌خواهند تا بنابر خواست امام برای رفع نیاز مردم تولید را ادامه دهند و آنان نیز چنین می‌کنند. 

گروه‌های اجتماعی دیگر نیز البته در همبستگی با کارگران از اقدام آنان حمایت می‌کنند. برای مثال بازار تهران که خود در اعتصاب بود، با مبالغ قابل توجهی از طریق همین هیات از کارگرانی که به دلیل اعتصاب از دولت شاهنشاهی دیگر حقوق دریافت نمی‌کردند، حمایت مالی می‌کرد. 

بخشی از اعتراضات کارگران نفت و صنایع پالایشگاهی در ادامه در مقابل وزارت نفت در تهران ادامه داشت و کارگران گاهی با پلاکاردها و پارچه نوشته‌های خود در تظاهرات‌های مردمی نیز حضور می‌یافتند. 

اما این نقش جامعه کارگری در این رویداد خود محصول چه مناسباتی بود؟ و انتظار کارگران از آینده پس از انقلاب چه بود؟ 

آنچه کارگران بیش از هرچیز باتوجه به گفته کارگران حس شده است،‌ فقدان عاملیت کارگران در تعیین مسیر آینده بوده که بیش از هرچیز باعث آن شده تا کارگران نتوانند با مشارکت در تعیین سرنوشت خود، حس استقلال و کرامت خویش را بدست آورند.

فقدان زیرساخت و توزیع ناعادلانه دیگر نباید تکرار شوند

اکبر شوکت (رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی و دبیراجرایی خانه کارگر قم) در رابطه با دلایلی که منجر به سقوط رژیم شاهنشاهی شده و کارگران را به حمایت از نهضت هدایت کرد، اظهار کرد: صرف‌نظر از دلایل فرهنگی و مذهبی و سیاسی، واقعیت این است که در حوزه مسائل معیشتی و کارگری نیز حق اعتصاب، اعتراض و تشکل برای کارگران وجود نداشت و از نظر معیشتی هرچند عده‌ای فراموش کرده و یا در رسانه‌های خارجی چیزهای دیگری گفته شود، اما آمار و مستندات نهادهای بی‌طرف داخلی و خارجی وضعیت نامناسبی را گزارش می‌کنند. 

وی با اشاره به اینکه فقدان زیرساخت‌های توسعه در بیشتر مناطق و توزیع نادرست ثروت یکی از اصلی‌ترین پاشنه‌های آشیل رژیم شاه بود، گفت: شاید برخی تورم ناگهانی بیش از ۳۰ درصد دهه پنجاه را ذکر کنند، اما آنچه بیش از هرچیز آزاردهنده بوده، بحث فقدان زیرساخت‌های دسترسی به گاز، برق، آب آشامیدنی سالم، تحصیل، سوخت و مخابرات در کشور بوده است. در واقع به جز سه یا چهار شهر اصلی و بزرگ کشور مثل تهران، تبریز، اصفهان و شیراز، مابقی مناطق کشور در محرومیت زیرساختی به سر می‌بردند. 

شوکت با اشاره به گستردگی ۶۴ درصدی نرخ بی‌سوادی در جامعه به دلیل مشکلات زیرساختی آموزش، به حوزه بهداشت و آموزش اشاره کرده و گفت: آنچه آزاردهنده‌تر بود، این بود که مردم گاه در حوزه زیرساختی خود را با کشورهای پیشروی آسیا مقایسه می‌کردند. آن‌ها می‌دانستند کشور به شدت ثروتمند است و درآمد نفتی بالا بیشتر در تهران و در بین کارکنان دولت و نظامیان توزیع می‌شود، اما به مناطق حاشیه و پیرامون چیزی نمی‌رسد. خود اختلاف طبقاتی در تهران نیز با آنکه هنوز موجود است، شدیدتر از اکنون بوده و جمعیت عظیمی از روستاییان بیکار شده پس از اصلاحات ارضی به‌عنوان تهیدستان شهری به حاشیه نشینی و زاغه نشینی روی آورده بودند. 

این فعال کارگری با بیان اینکه «پس از انقلاب باوجود همه مشکلات دستکم در حوزه توزیع و ایجاد زیرساخت‌های راه، جاده، شبکه برق، گاز، آب و آموزش و بهداشت تحولی گسترده و واقعی رخ داد» گفت: رشد رفاه و توسعه بدون دسترسی همگانی زیرساخت‌ها ممکن نیست و این تحول خوبی بود که خود مردم هم می‌خواستند. هچنین باتوجه به تحولات ضریب جینی پس از انقلاب، می‌بینیم که شاخص‌های توزیع ثروت عادلانه نیز وضعیت به مراتب بهتری پیدا کرد. 

شوکت در ادامه با بیان اینکه «پس از انقلاب مشکل ما افزون‌تر شدن تورم و مشکل صنایع و تولید بود» اظهار کرد: البته ما به دلیل مشکلات مختلف مثل نحوه مدیریت، شرایط تحریمی و جنگی موقعیتی پیدا کردیم که در بخش صنعت و تولید دچار مشکل شدیم. گرایش برخی افراد به رشد بخش تجاری و خدماتی و کاهش توجه به تولید و صنعت باعث شد به لحاظ ساختاری درگیر مشکلاتی مثل تورم شویم. البته این موضوع قابل حل است و زیرساخت‌های این امر پس از انقلاب ایجاد شده است. در اینجا اراده و خواست مسئولان اهمیت ویژه دارد که باید منابع بخش تولید را به بخش تجاری و دلالی ترجیح دهند و در واقع انتخاب کنند. 

رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی با اشاره به اینکه کارگران نقشی بی‌بدیل در پیروزی انقلاب اسلامی داشتند، افزود: چیزی که امروز کارگران باتوجه به انتظارات خود از شرایط پس از انقلاب خواسته و می‌خواهند، توجه دوباره به مسئله امنیت شغلی، افزایش اشتغال، مهار نقدینگی برای مهار تورم و. . از جمله این مطالبات است. 

دبیر خانه کارگر استان قم در پایان تاکید کرد: کارگران این روزها اگر اعتراض و بیان مطالباتی می‌کنند، به دنبال نفی استقلال کشور و امنیت و قدرتی که برای ایران ایجاد شد نیستند و خود عامل پیروزی انقلاب بوده و باید از دستاوردهای آن در حوزه اقتصادی بهره‌مند باشند و این نکته‌ای است که باید مسئولان به آن توجه کنند. 

سهم کارگران از سفره انقلاب

فتح الله بیات (رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی و دبیر اجرایی خانه کارگر شرق تهران) نیز در این رابطه اظهار کرد: کارگران ما با اعتصابات خود نقشی بی‌بدیل در شکست رژیم شاه داشته باشند و توانستند از نظر اقتصادی فشار سنگینی بر دولت‌های گمارده پهلوی وارد کنند. بیش از چهارده هزار شهید جامعه کارگری در حین و بعد از انقلاب خود مبین این موضوع است که این بخش از جامعه با تمام هستی و داشته‌های خود پای کار این تحول آمده است و حداقل انتظار آن است که بتوان در شرایط فعلی کرامت کارگران را حفظ کرد. 

وی افزود: جامعه کارگری ما این انتظار را از انقلاب داشت که با تغییر شرایط، وضعیت به نفع کارگران تغییر کند. انصافا اتفاقاتی مثل ملی سازی کارخانه‌ها و همچنین ایجاد نهادهایی مثل قانون کار و قانون تامین اجتماعی در دفاع از کارگران، ایجاد تعاونی‌های کارگری مسکن و مصرف، حرکت‌های ستودنی از همان ابتدای انقلاب بود، اما برخی تلاش کردند این دستاوردها را مخدوش کنند.

این فعال کارگری تصریح کرد: کارگران با شیفت‌های ایثار و سایر کمک‌های کالایی و نقدی به جبهه‌های جنگ هم کمک فرستادند و گاه با خون خود از انقلاب حراست کردند. لذا امروز باید مسئولان برای کارگران سنگ تمام بگذارند چون اگر باز هم کشور تهدید شود، این کارگران هستند که نوک پیکان حراست از کشور و این دولت هستند. 

بیات با بیان اینکه این روزها تورم بیش از همه کمر کارگران را خم کرده است، گفت: فاصله بین مزد و سبد معیشت کارگران این روزها باعث شده تا نارضایتی در بخش کارگری جامعه بیش از گذشته حس شود. امروزه حتی کارگری ماهیانه ۱۰ میلیون تومان مزد بگیرد، شاید نتواند در ماه نیمی از ماه خود را با آن حقوق بگذراند و این اصلا زیبنده کشور و این کارگرانی که همواره در صیانت از کشور بودند، نیست. 

رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی اظهار کرد: در همه انتخابات‌ها، صحنه‌ها و مشارکت‌ها همین بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی و کارگران کشور حضور داشتند. در پاسداشت چنین چیزی قطعا حراست از منابع سازمان تامین اجتماعی و حمایت از بازنشستگان باید در دستور کار قرار گیرد. نباید شرایط به نحوی باشد که تورم اعلامی بانک مرکزی یک رقم باشد، و رقم اعلامی افزایش مزد کارگران و مستمری بازنشستگان نصف این نرخ افزایش یابد. 

وی با بیان اینکه اعتراضات کارگران و بازنشستگان نه محصول گرایش و نظر آنان که حاصل تصمیمات غلط سیاستگذاران اقتصادی است، گفت: تصور اینکه این بخش از جامعه ضدانقلاب شده است، تصوری غلط است که برخی افراد مغرض در درون قدرت و بخش قابل توجهی از معاندین در خارج کشور در حال پمپاژ آن هستند که تصویری نادرست است. کارگران اگر ثروتی نباشد، ناراحت نخواهند شد، ولی اینکه ثروتی باشد، حیف و میل شود و در توزیع آن تبعیض باشد، برای هیچکس از جمله کارگران قابل تحمل نیست.

دبیر اجرایی خانه کارگر شرق تهران با بیان اینکه «دیگر امروز کارگران برخلاف گذشته به برکت قانون کاری که پس از انقلاب تصویب شد و به لطف آزادی نسبی ایجاد شده در این شرایط از حق و حقوق خود آگاه است» گفت: نمی‌توان این تصور را داشت که ما چیزی را از جامعه کارگری دریغ کنیم و دیگر آنان متوجه نشوند. هر خطا، فساد و مشکلی دیگر از چشم تیزبین جامعه و به ویژه کارگران هوشیار ما پنهان نمی‌ماند. در چنین شرایطی ما از کارگران می‌خواهیم که برای آینده خود و کشور اتفاقا در وضعیت سیاسی و تصمیم‌گیری‌های کشور مداخله کنند و یکی از صحنه‌های دخالت‌گری آنان برای تغییر و اصلاح روندهای موجود، شرکت در صحنه‌هایی مانند انتخابات است.

وی گفت: این واقعیت که کارگران باید برای حضور در نهاد قدرت و تصمیم‌گیری‌ها خود پیش قدم شوند، درسی است که ما از خود فرآیند انقلاب می‌گیریم. اگر ما در نهادهای تصمیم‌گیر مانند مجلس نماینده نداشته باشیم، هرلحظه این امکان که قانونی علیه خود ما تصویب شود، وجود دارد.

انتهای پیام/